بیشاعتمادیمدیرانوحقالزحمهحسابرسیباتأکیدبرنقشکمیتهحسابرسی

Transcript

1 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت سال پنجم / شماره 91/ پائیز 9911 بیشاعتمادیمدیرانوحقالزحمهحسابرسیباتأکیدبرنقشکمیتهحسابرسی سحر سپاسی استادیار و عضو هیات علمی دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس )نویسنده مسئول( sepasi@modares.ac.ir مهدی اسدی وصفی کارشناس ارشد حسابداری دانشگاه تربیت مدرس تاریخ دریافت: 31/41/43 تاریخ پذیرش: 39/1/14 چكيده در این پژوهش رابطه بین بیشاعتمادی مدیران و حقالزحمه حسابرسی و همچنین اثر قدرت کمیته حسابرسی روی این رابطه مورد بررسی قرار می گیرد. مدیران بیشاعتماد تمایل دارند توانایی خود و پرداختهای آتی پروژهها را بیش از حد برآورد کنند و احتمال و رویدادهای ناسازگار را ناچیز پندارند. در نتیجه ممکن است حسابرسان به منظور تالشهای حسابرسی اضافی بابت افزایش ریسک حسابرسی حقالزحمه بیشتری مطالبه کنند. در مقابل ممکن است مدیران بیشاعتماد به دلیل غرور در گزارشگری مالی شرکت خود یا تمایل به کاهش رسیدگی دقیق به حسابداری تهاجمی خدمات حسابرسی کمتری را تقاضا کنند. یک کمیته حسابرسی قوی میتواند ریسک حسابرسی مرتبط با بیشاعتمادی مدیران را کاهش دهد یا مانع کاهش خدمات حسابرسی از طریق مدیران بیشاعتماد شوند بنابراین رابطه بین حقالزحمه حسابرسی و بیشاعتمادی مدیران را تعدیل میکند. بررسی 37 شرکت بورس اوراق بهادار در طی سالهای 4731 تا 4737 نشان می دهد که رابطه منفی بین بیشاعتمادی مدیران و حقالزحمه حسابرسی وجود دارد. به عالوه کمیته حسابرسی قوی نیز نمیتواند این اثر منفی را کاهش دهد. واژههای كليدی: بیشاعتمادی مدیران حقالزحمه حسابرسی کمیته حسابرسی. 921

2 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران 1- مقدمه استانداردهای حسابرسی الزم میداند که حسابرسان در موقع ارزیابی ریسک حسابرسی نگرش مدیریت را درنظر بگیرند. ارزیابی مناسب از مدیریت مهم است زیرا نگرشهای مدیریت میتواند از طریق شکل دادن فرهنگ اخالقی و اجتماعی شرکت بر ریسک حسابرسی آن اثرگذار باشد) COSO1147 (. مطابق با ویژگیهای عملی قیمتگذاری حسابرسان حجم زیادی از تحقیقات اخیر نشان دادهاند که انگیزههایی از مدیریت که مبتنی بر سهام است و باعث تغییر در ریسکپذیری میشود بر حقالزحمه حسابرسی اثرگذار است )چن و همکاران 1147 بیلینگز و همکاران 1141 فرقر و همکاران 1141 کانان و همکاران 1141 کیم و همکاران 1141(. بعالوه تحقیقات تجربی بسیاری غرور مدیران را در افزایش ریسک نگرش تقلب مشتری که توسط حسابرس ارزیابی شده موثر میدانند )جانسون و همکاران 1147(. در این مقاله ادبیات موجود را از طریق بررسی ارتباط میان بیشاعتمادی مدیران )که یک ویژگی شخصیتی موثر بر ریسکپذیری است( و حقالزحمه حسابرسی مورد بررسی قرار می گیرد. بیشاعتمادی مدیران میتواند بر ارزیابی ریسک گزارشگری مالی حسابرسان تأثیرگذار باشد زیرا مدیران بیشاعتماد تمایل دارند جریانهای نقدی آتی پروژهها را بیش از اندازه برآورد کنند و در مقابل احتمال کلی و رویدادهای احتمالی را کمتر برآورد میکنند )هیتن 1111 مالمندیر و تیت.)1119 تحقیقات قبلی نشان دادهاند که مدیران بیشاعتماد کمتر از حسابداری محافظهکارانه استفاده میکنند )احمد و دولمن 1147( باتوجه به تعصب خوشبینانه نسبت به سود سود را نادرست اظهار میکنند )اسچراند و زچمن )1141 صورتهای مالی را تجدید ارائه میکنند )پرسلی و ابوت 1147( مدیریت سود حقیقی را بکارمیگیرند )سیه و همکاران 1141( و کنترلهای داخلی بیاثر را حفظ میکنند )چن و همکاران 1141(. با وجود افزایش ریسک تحریف با اهمیت مالی ناشی از بیشاعتمادی مدیران شواهد کمی مبنی بر شناسایی ویژگیهای نشاندهنده بیشاعتمادی مدیران توسط حسابرسان و همچنین ارتباط میان بیشاعتمادی مدیران با افزایش ریسک حسابرسی وجود دارد. انتظار داریم چنانچه حسابرسان بیشاعتمادی مدیران را در نظر بگیرند این عامل ریسک را در طرح حسابرسی خود وارد کنند و برای تالشهای اضافی به منظور کاهش ریسک اکتشاف حقالزحمه حسابرسی را افزایش دهند. برای اشاره به این اثر از عنوان ریسک گزارشگری مالی ناشی از بیشاعتمادی مدیران استفاده میشود. از طرف دیگر مدیران بیشاعتماد به اندازه سایر مدیران به خدمات حسابرسی بها نمیدهند و به دلیل غرور ناشی از فرآیند گزارشگری مالی شرکت خود حقالزحمه حسابرسی کمتری را پرداخت میکنند. عالوه بر این ممکن است آنها خدمات حسابرسی کمتری را تقاضا کنند تا به بازخورد اصالحی گزارشهای مالی کمتر واکنش دهند یا فرصتهای مدیریت سود بیشتر شود. این غرور ناشی از بیشاعتمادی با تحقیقات قبلی سازگار است زیرا آنها نشان میدهند که بیشاعتمادی مدیران باعث تعصب خوشبینانه در سود میشود )اسچراند و زچمن 1141( محافظهکاری حسابداری را کمتر میکند ( احمد و دولمن 1147( مدیریت سود حقیقی را افزایش میدهد )سیه و همکاران 1141( و احتمال تجدید ارائه سود را افزایش میدهد )پرسلی و ابات 1147(. چنانچه اثر ریسک گزارشگری مالی بر اثر غرور چیره شود انتظار داریم رابطه مثبتی میان بیشاعتمادی مدیران و حقالزحمه حسابرسی وجود داشته باشد. برعکس اگر اثر غرور بر اثر ریسک گزارشگری مالی چیره شود رابطه منفی میان بیشاعتمادی مدیران و حقالزحمه حسابرسی وجود دارد. با وجود اینکه رعایت قوانین حاکمیت شرکتی برای بکارگیری کمیته حسابرسی حقالزحمه و سرپرستی حسابرسان و فرآیند حسابرسی ضروری است تحقیقات اخیر حاکی از آن است که هنوز مدیران اثر معنیداری روی اداره فرآیند حسابرسی دارند. برای مثال کوهن و همکاران )1141( بر اساس مصاحبه با 71 حسابرس خارجی دریافتند که مدیران همچنان به عنوان یک نیروی محرکه در انتصاب و عزل حسابرسان تأثیرگذار هستند. همچنین مدیران اجرایی اثر معنیداری روی حقالزحمه پرداختی به حسابرسان دارند همانطور که بک و مالدین )1141( دریافتند که در زمان مشکالت اقتصادی حقالزحمههای بزرگ حسابرسی به دلیل نفوذ مدیران کاهش مییابد. با وجود توانایی مدیران برای اثرگذاری بر فرآیند حسابرسی تحقیقات قبلی بیانگر منافع عظیم قدرت کمیته حسابرسی است. برای مثال قدرت کمیته حسابرسی با کیفیت حسابرسی باال )ابات و پارکر 1111 ( سطوح پایینتر اقالم تعهدی غیرعادی )کلین 1111 ( و کیفیت افشا بهتر )کارامانو و وافاس 1119( رابطه دارد. بنابراین تشکیل یک کمیته حسابرسی قوی از طریق بکارگیری حسابرسان داخلی قویتر و دقیقتر میتواند ارزیابی حسابرس از ریسک مشتری را به طور موثر کاهش دهد و که این موضوع به نوبه خود رابطه مثبت سال پنجم / شماره نوزدهم/ پائیز

3 بیشاعتمادي مديران و حقالزحمه حسابرسي با تأکید بر نقش کمیته حسابرسي / سحر سپاسي و مهدي اسدي وصفي میان حقالزحمه حسابرسی و بیشاعتمادی مدیران را کاهش دهد. بالعکس کمیته حسابرسی قوی میتواند از دخالت مدیران در فرآیند حسابرسی یا ابتیاع خدمات حسابرسی بیشتر به منظور تهاتر ریسکهای منتسب به بیشاعتمادی مدیران جلوگیری کند. سازگار با این ادعا که کمیته حسابرسی قوی نفوذ مدیریت را کاهش میدهد دهالیوال و همکاران )1141( دریافتند که شرکتهای دارای کمیته حسابرسی قوی کمتر حسابرسان وابسته به مدیران را استخدام میکنند. بنابراین کمیته حسابرسی قوی میتواند رابطه منفی میان بیشاعتمادی مدیران و حقالزحمه حسابرسی ناشی از اثر غرور مدیریت را کاهش دهد. پژوهش ما از چند طریق به این ادبیات کمک میکند. اوال با این پژوهش برای اولین بار رابطه منفی میان یک ویژگی شخصیتی مدیریت )یعنی بیشاعتمادی مدیران( و حقالزحمه حسابرسان مستند میشود. این موضوع به درک ما از تأثیر نگرش مدیریت بر حقالزحمه حسابرس میافزاید. همچنین این پژوهش تحقیق اخیر اسچراند و زچمن ) 1141 ( و پرسلی و ابات ) 1147 ( در زمینه تأثیر بیشاعتمادی مدیران بر اظهار نادرست سود را تکمیل میکند زیرا ممکن است کاهش خدمات حسابرسی باعث شود این فعالیتها کشف نشده باقی بمانند. دوما پژوهش ما مطالعات قبلی در زمینه نقش کمیته حسابرسی روی اثر غرور ناشی از بیشاعتمادی مدیران بر حقالزحمه حسابرسی را گسترش میدهد. در کل این یافتهها برای ارزیابی ریسک مرتبط با بیشاعتمادی مدیران به حسابرسان کمک میکند و همچنین برای ارزیابی کیفیت گزارشهای مالی حسابرسی شده شرکتهای دارای مدیران بیشاعتماد توسط سرمایهگذاران مفید است. بعالوه یافتههای ما تحقیقات قبلی مبنی بر منافع کمیته حسابرسی قوی را تکمیل میکند. 2- مبانی نظری و مروری بر پيشينه پژوهش 1-2- بيشاعتمادی مدیران یکی از تورشهای رفتاری که افراد به آن مبتال هستند بیشاعتمادی است. بیشاعتمادی باعث انسان که میشود دانش و مهارت خود را بیش از حد و ریسک را کمتر از حد تخمین بزند. این تورش رفتاری همچنین باعث میشود که داریم کنترل مسایل روی کنیم احساس درحالیکه ممکن است در واقع اینگونه نباشد. نکته قابل توجه این است که هرچه دانش و مهارت فرد در حوزهای بیشتر باشد اعتماد فرد به دانش خود نیز بیشتر خواهد شد. درست از همین روست که تحلیلهای اقتصادی برخی از اقتصاددانان نسبت به تحلیلهای برخی مردم عادی بسیار دورتر از واقعیت است. آنها با اطمینان از اشتباه خود سخن میگویند و شکی در گفتههای خود ندارند. این از خصوصیات مهم این تورش رفتاری است و به همین دلیل گفته میشود که و بیشاعتمادی آموختنی است و به خودی خود در افراد وجود ندارد )رهنمای رودپشتی.)4734 مدیران بیشاعتماد نیز تمایل دارند بازده سرمایهگذاریها را بیش از اندازه و احتمال و دامنه تغییرات شوکهای منفی را کمتر از اندازه برآورد کنند. برای مثال اسچراند و زچمن )1141( دریافتند که یک تعصب خوشبینانه اولیه در سود هرچند عمدی نباشد میتواند منجر به ارائه نادرست سود دوره آتی توسط مدیران بیشاعتماد شود. عالوه بر این پژوهشهای اخیر بیشاعتمادی مدیران را با حسابداری محافظهکارانه کمتر )احمد و دوالمن 1147 فروغی و همکاران 4737 ( افزایش احتمال تعصب خوشبینانه نسبت به سود)اسچراندوزچمن 1141 علینژاد و همکاران 4737( مدیریت سود واقعی )سیه. همکاران 1141( کنترلهای داخلی بیاثر ( چن و همکاران 1141( تجدید ارائه مالی ( پرسلی و ابوت 1147( حساسیت سرمایهگذاری )عربصالحی و همکاران 4737( و اجتناب مالیاتی )عربصالحی و هاشمی 4731( مرتبط دانستهاند حقالزحمه حسابرسی حقالزحمه حسابرسی از طریق ارزیابی ریسک حسابرس از مشتری رقابت بازار حسابرسی و مذاکرات فی مابین حسابرسان و مشتریان تعیین میشود. در زمان طراحی کار حسابرسی و تعیین حقالزحمه حسابرسی حسابرسان ارزیابی ریسک مشتری شامل صالحیت مدیران محیط سازمانی مناسب در معرض ریسک بودن حسابها و افشائات نادرست را انجام میدهند. این عوامل بر توانایی حسابرس برای کشف اشتباهات مهم در صورتهای مالی اثر میگذارد. معموال حسابرسان به منظور کاهش ریسک تقلب شواهد حسابرسی بیشتری را جمعآوری میکنند که این موضوع نیز بهای حسابرسی را افزایش میدهد. میتوان این افزایش هزینه را بر اساس رقابت بازار حسابرسی و تعادل قدرت چانهزنی بین حسابرس و مشتری به تأیید مشتری رساند. در تأیید این ادعا سیمونیک )4331( نشان داد که وقتی ریسک اجرای حسابرسی باال باشد حسابرسان حقالزحمه بیشتری مطالبه میکند. بعالوه این رابطه بین حقالزحمه حسابرسی و ریسک مشتری در ادبیات تجربی به خوبی تحقیق شدهاست) اکافه و همکاران 4331 بل سال پنجم / شماره نوزدهم/ پائیز

4 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران و همکاران 1114 هوگان و ویلگینز 1113 نیکبخت و تنانی 4733 کریشنان و همکاران 1141( حقالزحمه حسابرسی و اعتماد به نفس بيش از حد مدیریتی ریسک گزارشگری مالی یکی از مهمترین عوامل ریسک است که بر قیمت حسابرسی اثرگذار میباشد. تحقیقات قبلی بیانگر این موضوع است که تالشهای طراحیشده حسابرس و نرخهای صورتحسابها با ریسک مدیریت سود مشتری افزایش مییابد ( گول و همکاران 1117 بدرد و جانستون 1111(. بعالوه انگیزههای سهام بر ریسک گزارشگری مالی شرکت تأثیر میگذارد )آرمسترونگ و همکاران 1147( بنابراین ریسک ایجاد کننده )کاهش دهنده( انگیزههای مبتنی بر پاداش مدیران با حقالزحمه حسابرسی رابطه مثبت )منفی( دارد ( چن و همکاران 1147 بیلینگز و همکاران 1141 فرگر و همکاران 1141 کانان و همکاران 1141 کیم و همکاران 1141 سجادی و همکاران 4737(. همانطور که مدیران بیشاعتماد تمایل دارند بازده سرمایهگذاریها را بیش از اندازه و احتمال و دامنه تغییرات شوکهای منفی را کمتر از اندازه برآورد کنند آنها ممکن است موجب افزایش ریسک گزارشگری مالی شوند. برای مثال اسچراند و زچمن )1141( دریافتند که یک تعصب خوشبینانه اولیه در سود هرچند عمدی نباشد میتواند منجر به ارائه نادرست سود دوره آتی توسط مدیران بیشاعتماد شود. در تأیید ارزیابی ویژگیهای شخصیتی مدیران توسط حسابرسان جانسون و همکاران )1147( دریافتند که در یک محیط تجربی خودشیفتگی مدیران با ارزیابی ریسک حسابرس رابطه مثبت دارد. بنابراین چنانچه حسابرسان ویژگی شخصیتی بیشاعتمادی مدیران را به رسمیت بشناسند و ریسک گزارشگری مالی منتسب به بیشاعتمادی مدیران افزایش یابد ممکن است آنها برای تالشهای حسابرسی بیشتری که برای کاهش ریسک اکتشاف نیاز است حقالزحمه بیشتری مطالبه کنند. از طرفی حسابرسان محصول متمایزی ایجاد میکنند به طوری که مشتریان تا حدودی میتوانند در تعیین حسابرسان دامنه رسیدگی حسابرسان و برخی ابعاد کیفیت حسابرسی نقش داشتهباشند)بال و همکاران 1141(. تحقیقات نشان داده که حق الزحمه حسابرسی رابطه مثبتی با ساعات کار حسابرسی دارد)بل و همکاران 1114( و اغلب مدیران با حسابرسان درباره طرح حسابرسی مذاکره میکنند تا حقالزحمه حسابرسی کمتری پرداخت نمایند)امبی و داویدسون 4333(. مدیران بیشاعتماد میتوانند با حسابرسان درباره دامنه رسیدگی مذاکره کنند تا حقالزحمه حسابرسی بسیار کمتری پرداخت کنند زیرا آنها از گزارشگری مالی شرکت خود اطمینان دارند و نظرات اصالحی حسابرسان برای آنها به اندازه مدیران فاقد بیشاعتماد ارزش ندارد. عالوه بر این مدیران بیشاعتماد با کاهش دامنه رسیدگی ( و در نتیجه کاهش حقالزحمه حسابرسی( میتوانند باعث کاهش رسیدگی حسابرسان به روشهای حسابداری تهاجمی آنها شوند. مطابق با تقاضای کمتر مدیران بیشاعتماد برای خدمات حسابرسی پژوهشهای اخیر بیشاعتمادی مدیران را با حسابداری محافظهکارانه کمتر )احمد و دوالمن 1147 فروغی و همکاران 4737 ( افزایش احتمال تعصب خوشبینانه نسبت به سود)اسچراندوزچمن 1141 علینژاد و همکاران 4737( مدیریت سود واقعی )سیه. همکاران 1141( کنترلهای داخلی بیاثر ( چن و همکاران 1141( تجدید ارائه مالی ( پرسلی و ابوت 1147( حساسیت سرمایهگذاری )عربصالحی و همکارام 4737( و اجتناب مالیاتی )عربصالحی و هاشمی 4731( مرتبط دانستهاند. به عالوه بالنکلی و همکاران )1141( دریافتند که در دوره قبل از تجدید ارائه صورتهای مالی حق الزحمه حسابرسی به طور غیرعادی کاهش مییابد. این کاهش غیرعادی حق الزحمه حسابرسی میتواند بیانگر کاهش رسیدگی حسابرس یا برآورد کمتر از حد ریسک مشتری توسط حسابرس باشد. بنابراین غرور مدیران بیشاعتماد ممکن است باعث شود مدیران حق الزحمه حسابرسی کمتری را تقاضا کنند. با وجود اینکه قوانین حاکمیت شرکتی برای تعیین حقوق و دستمزد و اشتباه حسابرس کمیته حسابرسی را به تنهایی مسئول میداند تحقیقات اخیر نشان میدهد که هنوز مدیران در استخدام حسابرس و فرآیند مذاکره نقش مهمی دارند)بیسلیوهمکاران 1113 کوهن و همکاران 1141 کوهن و همکاران 1144 فیولئو و همکاران 1147 هالیوال و همکاران 1141 بک و مالدین 1141(. یک تفسیر احتمالی این است که مدیر عامل شرکت میتواند مدیری را منصوب کند که از سیاستهای گزارشگری مالی او حمایت کند. این روابط اجتماعی نیز در حال حاضر در کمیته حسابرسی وجود دارد به طوری که بروینسیلز و کاردینائلز )1141( دریافتند که در حدود 73% از شرکتهای نمونه خود روابط اجتماعی قوی بین مدیر عامل و اعضای کمیته حسابرسی وجود دارد. برخالف قوانین حاکمیت شرکتی که روابط اجتماعی اعضای کمیته حسابرسی با مدیر عامل میتواند به طور کامل مستقل باشد بروینز و کاردینالز )1141( دریافتند که ممکن است به دلیل سال پنجم / شماره نوزدهم/ پائیز

5 بیشاعتمادي مديران و حقالزحمه حسابرسي با تأکید بر نقش کمیته حسابرسي / سحر سپاسي و مهدي اسدي وصفي تقاضای خدمات حسابرسی کمتر کمیته حسابرسی روی فرآیند حسابرسی نظارت کافی نداشته باشد و احتمال زیادی وجود دارد که اقدام به مدیریت سود نمایند و اظهار نظری درباره تداوم فعالیت ارائه نشود. اثر ریسک گزارشگری مالی ناشی از بیشاعتمادی مدیران رابطه مثبتی بین بیشاعتمادی مدیران و حقالزحمه حسابرسی پیشبینی میکند در حالی که اثر غرور مدیران بیشاعتماد رابطه منفی بین بیشاعتمادی مدیران و حقالزحمه حسابرسی پیشبینی میکند حقالزحمه حسابرسی بيشاعتمادی مدیران و نظارت كميته حسابرسی اسچرند و زچمن )1141( و احمد و دوالمن )1147( نقش مکانیزمهای حاکمیتی را بر اثرات منفی تحمیلی ناشی از بیشاعتمادی مدیران را بررسی کردهاند اما شواهدی مبنی بر اثر تعدیلی هیئت مدیره قوی بر اثرات منفی بیشاعتمادی مدیران روی ویژگیهای گزارشگری مالی پیدا نکردهاند. در این مطالعه نقش کمیته حسابرسی را در نظارت بر انتخاب حسابرس و فرآیند حسابرسی بررسی کردهایم. تحقیقات قبلی نشان دادهاند که کمیته حسابرسی با حقالزحمه حسابرسی باالتر ( ابوت و همکاران 1117( انتخاب حسابرسان با کیفیت باالتر)ابوت و پارکر 1111( سطوح پایینتر اقالم تعهدی غیرعادی ( کلین 1111( هزینه بدهی پایینتر )اندرسون و همکاران 1111( کیفیت افشای بهتر )کارامانو و همکاران 1119( سیستم کنترل داخلی موثر )نیکر و شارما 1113( بهبود کیفیت گزارشگری مالی )کوهن و همکاران 1147( سطح افشای داوطلبانه اخالق )رویایی و همکاران 4731( جلب نظر سرمایهگذاران جهت سرمایهگذاری )طالبنیا و همکاران 4733 ( و هموارسازی سود )سپاسی و همکاران 4734 ( ارتباط دارد. نقش منحصر بفرد کمیته حسابرسی در فرآیند حسابرسی شرکت ممکن است آن را قادر سازد تا بتواند نقش پررنگتری در جلوگیری از نفوذ مدیران روی حقالزحمه حسابرسی ایفا کند. در تأیید این ادعا دالیوال و همکاران) 1141 ( دریافتند که کمیته حسابرسی قوی رابطه بین استخدام حسابرس وابسته به مدیریت و تمایل کمتر به اظهار نظر درباره تداوم فعالیت شرکت را تعدیل میکند. به طور مشابه بک و مالدین )1141( مستند کردند که در طول دوران بحران اقتصادی و بحران مالی در شرکتهای دارای کمیته حسابرسی قویتر حقالزحمه کوچکتر کاهش مییابد. از آنجا که تحقیقات قبلی نشان میدهند که کمیته حسابرسی قوی میتواند نتایج منفی مرتبط با دخالت مدیران در فرآیند حسابرسی را کاهش دهند انتظار داریم کمیته حسابرسی قوی رابطه بین حقالزحمه حسابرسی و بیشاعتمادی مدیران را تعدیل کند. 3- روششناسی پژوهش 1-3- روش تحقيق جمعآوری دادهها و تحليل آماری این پژوهش به دنبال بررسی میزان همبستگی بین متغیرهای عملیاتی بخشی از شرکتهای نمونه است و نوع دادههای آنها پسرویدادی است و چون پژوهشگر به منظور سنجش آثار متغیرها روی متغیر دیگر قصد دستکاری در متغیرها را ندارد نوع پژوهش توصیفی- همبستگی است. جامعه آماری مورد بررسی کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس میباشد و نمونه انتخابی کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره زمانی 4731 الی 4737 دارای شرایط زیر را شامل میشود و بقیه حذف گردیدند. 4( سال مالی آنها منتهی به 13 اسفندماه باشد. 1( در دوره مورد نظر تغییر سال مالی نداشته باشند. 7( اطالعات مورد نیاز برای انجام این تحقیق در مورد آنها وجود داشته باشد. 1( جز شرکتهای سرمایهگذاری و واسطهگریهای مالی)بانکها و لیزینگ( نباشند. 9( شرکتها زیان گزارش نکرده باشند. 6( با در نظر گرفتن شرایط فوق 37 شرکت برای دوره 31 تا 37 مورد بررسی قرار گرفت. روش جمع آوری اطالعات در زمینه مبانی نظری موضوع پژوهش روش کتابخانهای تجزیه و تحلیل برای و میباشد اطالعات از نرمافزارهای Eviews 8 Excel و Stat12 استفاده شدهاست تعریف متغيرهای پژوهش بيشاعتمادی مدیران تصمیمهای سرمایهگذاری شرکت حاوی اطالعاتی درباره میزان بیشاعتمادی مدیران است)کمبل و همکاران 1144(. بن-دیوید و همکاران )1147( دریافتند که مخارج سرمایهای شرکتهای دارای مدیران بیشاعتماد بیشتر از سایر شرکتهاست. به عالوه مالمندیر و تیت )1119( نشان دادند که مدیران بیشاعتماد در پروژههای سرمایهای سرمایهگذاری میکنند. این معیار به استناد پژوهش بن دیوید و همکاران و مالمندیر و تیت یک متغیر ساختگی بوده که در صورتی که نسبت مخارج سرمایهای شرکت i در دوره مالی t بیشتر از میانه سال پنجم / شماره نوزدهم/ پائیز

6 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران نسبت مخارج سرمایهای همان دوره شرکتهای صنعت مربوطه عضو نمونه باشد بیانگر بیشاعتمادی مدیران بوده و CAPEX it عدد 4 و در غیر اینصورت عدد صفر را اختیار مینماید. احمد و دوئلمن) 1147 ( این معیار را برای بررسی رابطه منفی بین مدیران بیشاعتماد و محافظهکاری حسابداری استفاده کرده است. نسبت مخارج سرمایهای شرکت در سال t بر اساس رابطه )6( از تقسیم مخارج سرمایهای به کل داراییهای شرکت در پایان سال 1-t محاسبه میشود. که در این رابطه: (C/A) t = : C.E_t مخارج سرمایهای مبالغی که صرف خرید یا بهبود و ارتقای داراییهای مولد مانند ماشینآالت ساختمانهای تجاری و تولیدی وسایل نقلیه و غیره در سال t میشود و بر اساس مطالعه لولن و بدریناس) 4333 ( از تفاوت خالص ارزش دفتری داراییهای ثابت در ابتدا و پایان دوره به عالوه هزینه استهالک محاسبه میگردد.. کل داراییها در پایان سال 1-t :TA_(t-1) نظارت كميته حسابرسی برای اندازهگیری قدرت کمیته حسابرسی دو معیار در نظر گرفته می شود: )4( استقالل کمیته حسابرسی از هیأت مدیره )1( سطح تخصص مالی اعضای کمیته حسابرسی. دلیل این که این دو عامل را در نظر گرفته شده است این بود که ابوت و همکاران )1117( دریافتند که در شرکتهایی که کمیته حسابرسی از هیأت مدیره مستقل است و حداقل یک متخصص مالی در آنها وجود دارد تمایل دارند حقالزحمه حسابرسی بیشتری پرداخت کنند. اندازهگیری کیفیت سیستم نظارت دشوار است زیرا مکانیزمهای مختلفی میتوانند به صورت جایگزین عمل کنند )کروهمکاران 4333(. بنابراین تعریف گستردهای از کمیته حسابرسی قوی بکار گرفته می شود تا ابعاد مختلف نظارت در نظر گرفته شده است. Strong AC متغیر مجازی بوده که در صورتی که امتیاز شرکت i در دوره مالی t بیشتر از میانه همان دوره شرکتهای نمونه باشد بیانگر کمیته حسابرسی قوی بوده و Strong AC it عدد 4 و در غیر اینصورت عدد صفر را اختیار مینماید فرضيهها با توجه به اینکه ممکن است حسابرسان به دلیل بیشاعتمادی مدیران ریسک بیشتری شناسایی کنند و همچنین مدیران بیشاعتماد خواهان حقالزحمه حسابرسی کمتری باشند دو فرضیه جایگزین زیر ارائه می شود: :H1a به دلیل غلبه اثر ریسک گزارشگری مالی بر اثر غرور مدیران بیشاعتمادی مدیران با حقالزحمه حسابرسی رابطه مثبت دارد. :H1b به دلیل غلبه اثر غرور مدیران بر اثر ریسک گزارشگری مالی بیشاعتمادی مدیران با حقالزحمه حسابرسی رابطه منفی دارد. در مواردی که رابطه مثبتی بین حقالزحمه حسابرسی و بیشاعتمادی مدیران وجود دارد ممکن است حسابرسان به دلیل کمیته حسابرسی قوی ریسک حسابرسی را پایین برآورد کنند که به حقالزحمه پایینتر منجر میشود. در مواردی که رابطه منفی بین حقالزحمه حسابرسی و بیشاعتمادی مدیران وجود دارد کمیته حسابرسی قوی پوشش حسابرسی بیشتری را تقاضا خواهد کرد که به حق الزحمه بیشتری منجر میشود و یا از دخالت مدیران بیشاعتماد جلوگیری میکند. از آنجا که ما از قبل نمیتوانیم درباره غلبه اثر ریسک گزارشگری مالی بر اثر غرور مدیریت یا بلعکس روی رابطه حقالزحمه حسابرسی و بیشاعتمادی مدیران پیشبینی کنیم دو فرضیه جایگزین زیر ارائه میشود: :H1a کمیته حسابرسی قوی رابطه مثبت بین بیشاعتمادی مدیران با حقالزحمه حسابرسی را تعدیل میکند. :H1b کمیته حسابرسی قوی رابطه منفی بین بیشاعتمادی مدیران با حقالزحمه حسابرسی را تعدیل میکند. 4- مدل و نتایج پژوهش 1-4- مدل پژوهش مدل رگرسیون زیر را برای بررسی رابطه بین حقالزحمه حسابرسی و بیشاعتمادی مدیران استفاده میکنیم: Audit Fees i,t = β 0 + β 1 Overcon i,t + β 2 Strong AC i,t+ β 3 Overcon i,t * Strong AC i,t+ β 4 Size i,t t + β 5 ROA i,t + β 6 AR_INV i,t + β 7 MTB i,t +β 8 Leverage i,t-1 +β 9 cash i,t +ε i,t :Audit Fees لگاریتم طبیعیی حیقالزحمیه پرداخیت شیده بیه حسابرسان بابت خدمات حسابرسی. :Overcon معیار اندازهگیری بیشاعتمادی مدیران است که در بخش توضیح داده شد. :Strong AC معیار اندازهگیری قدرت کمیته حسابرسیی اسیت که در بخش توضیح داده شد. :Size لگاریتم طبیعی کل داراییها در پایان سال مالی است. :ROA سود قبل از اقالم غیرعادی تقسییم بیر کیل دارایییهیا میباشد. سال پنجم / شماره نوزدهم/ پائیز

7 بیشاعتمادي مديران و حقالزحمه حسابرسي با تأکید بر نقش کمیته حسابرسي / سحر سپاسي و مهدي اسدي وصفي β 1 β 1 +β 3 :AR_INV مجموع حسابهای دریافتنی و موجودی تقسیم بیر است و چنانچه به طور معنیداری مخالف باشد کل داراییها میباشد. فرضیه دوم تأیید میشود. β 1 :MTB نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری شرکت در پایان سال مالی است. :Leverage کیل بیدهی بلندمیدت تقسییم بیر کیل دارایییهیا میباشد. :Loss متغیر ساختگی است به طوری که اگیر شیرکت در سیال جاری یا دو سال قبیل زییان گیزارش کیرده باشید مقیدار 4 را میگیرد در غیر اینصورت مقدار صفر را اختیار میکند. :Cash وجه نقد و معادل وجه نقید تقسییم بیر کیل دارایییهیا میباشد. متغیرهایی کنترلی استفاده شده در این پژوهش در ادبیات موجود مرتبط با تعیین حقالزحمه حسابرسی موجود بودهاند)برای مثال چارلز و همکاران 1141 فانگ و همکاران 1141(. اندازه شرکت Size کنترل میشود زیرا اندازه شرکت بر حقالزحمه حسابرسی تأثیر به سزایی دارد. ROA را متغیر کنترلی در نظر گرفته می شود زیرا سودآوری باالتر به ریسک حسابرسی پایینتر منجر میشود )های و همکاران 1116 (. AR_INV و Cash به دلیل ریسک ذاتی حسابرسی برای داراییهای جاری کنترل میگردد. نسبت ارزش بازار به دفتری به این دلیل کنترل میشود که گزینههای رشد شرکت میتواند بر قیمتگذاری حسابرسی تأثیرگذار باشد. Leverage کنترل میشود زیرا افزایش بدهی احتمال دعوی مشتری و به نوبه خود ریسک حسابرسی را افزایش میدهد )سیمونیک 4331 (. بیانگر ضریب تأثیر بیشاعتمادی مدیران است و چنانچه به طور معنیداری مثبت باشد H1a تأیید میشود و اگر به طور معنیداری منفی باشد H1b تأیید میگردد. نیز β 3 ضریب تأثیر کمیته حسابرسی قوی بر اثر بیشاعتمادی مدیران 2-4- نتایج پژوهش قبل از این که به آزمون فرضیه های پژوهش پرداخته شود شاخصهای توصیفی متغیرهای پژوهش به صورت خالصه در مورد 4 جدول بررسی قرار گیرد. می در این جدول آمار توصیفی مربوط به متغیرها برای 37 شرکت عضو نمونه طی 41 سال نشان داده شدهاست یافتههای پژوهش مدلهای تصریح شده برای شرکت در بازه زمانی به روش رگرسیون حداقل مربعات معمولی و شیوه دادههای ترکیبی استفاده شده و سپس به منظور انتخاب بین روشهای دادههای تابلویی و دادههای تلفیقی از آزمون F لیمر استفاده شد. با توجه به اینکه P-Value به دست آمده از آزمون F لیمر کوچکتر از %9 بود به منظور برآورد این مدل برای آزمون فرضیههای پژوهش از شیوه دادههای تابلویی استفاده شد. سپس برای تعیین اینکه الگوی مورد استفاده در آزمون فرضیهها در قالب کدام یک از روشهای اثرهای ثابت یا اثرهای تصادفی انجام شود آزمون هاسمن انجام شد. نتایج این آزمون بیانگر این است که باید از روش اثرات ثابت برای برآورد مدل استفاده شود. برای بررسی ناهمسانی واریانس از آزمون hettest در stata استفاده شد که نتایج حاکی از وجود ناهمسانی واریانس میباشد که برای تصحیح خطای استاندارد ضرایب برآورد شده از روش White cross section استفاده شد. نتایج حاصل از برآورد مدل در جدول )1( نشان داده شده است. جدول شماره 1- آمارههای توصيفی متغيرهای تحقيق متغير ميانگين ميانه ماكسيمم مينيمم چولگی كشيدگی آماره جارگ-برا سطح احتمال Audit Fees Overcon Comit Size ROA AR_INV MTB Leverage CASH منبع: یافتههای تحقیق و بر اساس نرمافزار EViwes 8 سال پنجم / شماره نوزدهم/ پائیز

8 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران جدول شماره 2 Audit Fees i,t = β 0 + β 1Overcon i,t + β 2 Strong AC i,t+ β 3Overcon i,t* Strong AC i,t+ β 4 Size i,t t + β 5ROA i,t + β 6AR_INV i,t + β 7MTB i,t +β 8Leverage i,t-1+β 9cash i,t+ε i,t P-value آماره t ضرایب β β β β β β β β β β ضریب تعیین تعدیل شده 1.63 دوربین واتسون P-Value آماره F 5- نتيجهگيری و بحث هدف از این پژوهش بررسی تأثیر بیشاعتمادی مدیران بر حقالزحمه حسابرسی است. بدین منظور نمونهای شامل 417 شرکت پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران در سالهای 4737 الی 4731 بررسی شدند. نتایج نشان میدهد که بیشاعتمادی مدیران تأثیر منفی بر حقالزحمه حسابرسی دارند. این یافتهها حاکی از آن است که اثر غرور مدیران بر اثر ریسک گزارشگری مالی غلبه میکند و مدیران بیشاعتماد به دلیل غرور ناشی از بیشاعتمادی کاذب به گزارشگری مالی شرکت خود یا رسیدگی کمتر به حسابداری تهاجمی پنهان خود خدمات حسابرسی کمتری تقاضا کنند و بنابراین حقالزحمه کمتری بابت حسابرسی پرداخت کنند. این یافتهها با نتایج تحقیق اسکات دوئلمن و همکاران) 1149 ( سازگار است. همچنین نتایج نشان میدهد که کمیته حسابرسی قوی نمیتواند این اثر منفی را تعدیل کند و این بدان دلیل است که قدمت تشکیل کمیته حسابرسی بیش از سه سال نمیباشد و این کمیته هنوز مطابق انتظارات ایفای نقش نمیکند. همچنین چون این کمیته تحت نفوذ مدیر عامل است نمیتواند نقش موثری کنندهای در تعیین حقالزحمه حسابرسی داشته باشد و هنوز مدیران اثر معنیداری روی اداره فرآیند حسابرسی دارند. یافتههای پژوهش با نتایج تحقیق اسکات دوئلمن و همکاران) 1149 ( و اسچراند و زچمن )1141( و احمد و دوئلمن )1147( و فروغی و همکاران )4737( سازگار است. همانگونه که نتایج مندرج در جدول )1( نشان میدهد P-Value محاسبه شده برای متغیر بیشاعتمادی مدیران کمتر از سطح خطای %9 است. از اینرو میتوان نتیجه گرفت که بیشاعتمادی مدیران بر حقالزحمه حسابرسی تأثیر معناداری دارد. از سوی دیگر ضریب برآورد شده برای متغیر بیشاعتمادی مدیران در سطح خطای %4 منفی است یعنی بیشاعتمادی مدیران به دلیل غلبه اثر غرور مدیران بر اثر ریسک گزارشگری مالی حقالزحمه حسابرسی را کاهش میدهد. بنابراین با توجه به نتایج مندرج در جدول )1( و در سطح اطمینان %33 فرضیه نخست این پژوهش رد نخواهد شد. اگرچه رابطه بین کمیته حسابرسی قوی و حقالزحمه حسابرسی مثبت و معنیدار است و ضریب CAPEX * Strong AC نیز مثبت است اما معنادار نمیباشد. این نتایج نشان میدهد که طبق مبانی تئوریک مشروح در مقاله کمیته حسابرسی قوی میتواند این رابطه را تعدیل کند ولی از نظر آماری معنادار نمیباشد. بنابراین فرضیه دوم در سطح خطای %39 رد میشود. به عبارت دیگر حقالزحمه حسابرسی در شرکتهای با مدیران بیشاعتماد و دارای کمیته حسابرسی قوی با شرکتهای با مدیران بیشاعتماد و فاقد کمیته حسابرسی قوی تفاوت معناداری ندارد. سال پنجم / شماره نوزدهم/ پائیز

9 بیشاعتمادي مديران و حقالزحمه حسابرسي با تأکید بر نقش کمیته حسابرسي / سحر سپاسي و مهدي اسدي وصفي فهرست منابع سوری علی.) 4737 (. اقتصادسنجی همراه با کاربرد Eviews8 & Stata12 نشر فرهنگشناسی. جلد 1 صص رویایی رمضانعلی و ابراهیمی محمد.)4731(. "بررسی تأثیر ویژگیهای کمیته حسابرسی بر سطح افشای داوطلبانه اخالق" مالی ش 19 صص فصلنامه علمی پژوهشی حسابداری رهنمای رودپشتی فریدون زندیه وحید ) 4734 ( "مالی رفتاری و مالی عصبی )پارادایم نوین مالی( از تئوری تا عمل" دانشگاه آزاد اسالمی سازمان چاپ و انتشارات. سپاسی سحر و کاظمپور مرتضی. )4731(. "تأثیر وجود کمیته حسابرسی و واحد حسابرسی داخلی بر هموارسازی سود شرکتهای پذیرفته شده در بورس" بازار سرمایه. طالبنیا قدرتاله و وکیلیفرد حمیدرضا و شهسواری منصوره.) 4733 (. "بررسی تأثیر وجود کمیته حسابرسی بر جلب نظر سرمایهگذاران جهت سرمایهگذاری در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران" مجله حسابداری مدیریت ش 1 صص عربصالحی مهدی و امیری هادی و کاظمینوری سپیده "بررسی تأثیر اعتماد به نفس بیش از حد.)4737(. مدیران ارشد بر حساسیت سرمایهگذاری جریانهای نقدی" مجله پژوهشهای حسابداری مالی ش 11 صص عربصالحی مهدی و هاشمی مهدی.) 4731 (. "تأثیر اطمینان بیش از حد مدیریتی بر اجتناب مالیاتی" بررسیهای حسابداری و حسابرسی دوره 11 ش 4 صص علینژاد ساروکالئی مهدی و صبحی علی.) 4737 (. "تأثیر بیش اعتمادی مدیران بر خطای مدیریت در پیشبینی سود شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران" کنفرانس بینالمللی حسابداری اقتصاد و مدیریت مالی تهران شرکت دانش محور ارتاخه. فروغی داریوش و نخبه فالح زهرا "تأثیر اطمینان بیش از حد مدیریتی بر محافظهکاری شرطی و غیر شرطی" مجله پژوهشهای حسابداری مالی ش 43 صص مهدوی غالمحسین و حسینی سید مجتبی و رئیسی مجتبی.) 4734 (. حاکمیت های ویژگی "تأثیر شرکتی برکیفیت سود پیشبینی شده به وسیله مدیریت شرکت ه یا پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران" فصلنامه علمی پژوهشی حسابداری مدیریت ش 46 صص نیکبخت محمد رضا و تنانی محسن. )4733(. "آزمون عوامل موثر بر حقالزحمه حسابرسی صورتهای مالی" مجله پژوهشهای حسابداری مالی شماره دوم) 1 ( صص Abbott, L.J., Parker, S., Auditor selection and audit committee characteristics. Auditing: A Journal of Practice and Theory 19 (2), Abbott, L.J., Parker, S., Peters, G.F., Raghunandan, K., The association between audit committee characteristics and audit fees. Auditing: A Journal of Practice and Theory 22 (2), Ahmed, A.S., Duellman, S., Accounting conservatism and board of director characteristics: an empirical analysis. Journal of Accounting and Economics 43 (2-3), Ahmed, A., Duellman, S., Managerial overconfidence and accounting conservatism. Journal of Accounting Research 51 (1), Barua, A., Rama, D., Sharma, V.D., Audit committee characteristics and investment in internal auditing. Journal of Accounting and Public Policy 29 (5), Beasley, M., Carcello, J., Hermanson, D., Neal, T., The audit committee oversight process. Contemporary Accounting Research 26 (1), Beck, M. J., Mauldin, E. G., Who's really in charge? Audit committee versus CFO power and audit fees. The Accounting Review, forthcoming. Bierstaker, J.L., Cohen, J.R., DeZoort, F.T., Hermanson, D.R., Audit committee compensation, fairness, and the resolution of accounting disagreements. Auditing: A Journal of Practice and Theory 31 (2), Billings, B.A., Gao, X., Jia, Y., CEO and CFO equity incentives and the pricing of audit services. Auditing: A Journal of Practice and Theory 33 (2), Campbell, T.C., Galleyer, M., Johnson, S.A., Rutherford, J., Stanley, B.W., CEO optimism and forced turnover. Journal of Financial Economics 101 (3), Carcello, J., Neal, T., Audit committee characteristics and auditor dismissals following new going-concern reports. The Accounting Review 78 (1), Chen, S., Lai, S., Liu, C., McVay, S., Overconfident managers and internal controls. Working paper, National Taiwan University and University of Washington. Chen, Y., Gul, F. A., Veeraraghavan, M., Zolotoy, L., Executive equity risk-taking incentives and audit service pricing. Working paper, Monash University and University of Melbourne. Cohen, J., Krishnamoorthy, G., Wright, A., Corporate governance in the post-sarbanes-oxley era: auditors experiences. Contemporary Accounting Research 27 (3), سال پنجم / شماره نوزدهم/ پائیز

10 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران Simon, D.T., Francis, J.R., The effects of auditor change on audit fees: tests of price cutting and price recovery. The Accounting Review 63 (2), Simunic, C.A., The pricing of audit services: theory and evidence. Journal of Accounting Research 181, Cohen, J., Gaynor, L.M., Krishnamoorthy, G., Wright, A., The impact of auditor judgments of CEO influence on audit committee independence. Auditing: A Journal of Practice and Theory 30 (4), Cohen, J., Hoitash, U., Krishnamoorthy, G., Wright, A., The effect of audit committee industry expertise on monitoring the financial reporting process. The Accounting Review 89 (1), COSO, Internal Control Integrated Framework: Executive summary. Dhaliwal, D., Lamoreaux, P., Lennox, C., Mauler, L., Management influence on auditor selection and subsequent impairments of auditor independence during the post-sox period. Contemporary Accounting Research, forthcoming. Fargher, N., Jiang, A., Yu, Y., How do auditors perceive CEO's risk taking incentives? Accounting and Finance, forthcoming. Heaton, J. B., Managerial optimism and corporate finance. Financial Management 31, Hirshleifer, D., Low, A., Teoh, S.H., Are overconfident CEOs better innovators? Journal of Finance 67 (4), Hogan, C., Wilkins, M., Evidence on the audit risk model: do auditors increase audit fees in the presence of internal control deficiencies? Contemporary Accounting Research 25 (1), Johnson, E., Kuhn, J.R., Apostolu, B., Hassell, J.M., Auditor perceptions of client narcissism as a fraud attitude risk factor. Auditing: A Journal of Practice and Theory 32 (1), Kannan, Y., Skantz, T.R., Higgs, J.L., The impact of CEO and CFO equity incentives on audit scope and perceived risk as revealed through audit fees. Auditing: A Journal of Practice and Theory 33 (2), Klein, A., Audit committee, board of director characteristics, and earnings management. Journal of Accounting and Economics 33 (3), Kim, Y., Li, H., Li, S., CEO equity incentives and audit fees. Contemporary Accounting Research, Forthcoming. Krishnan, G.V., Pevzner, M., Sengupta, P., How do auditors view managers voluntary disclosure strategy? The effect of earnings guidance on audit fees. Journal of Accounting and Public Policy 31 (5), Lewellen, W. G., & Badrinath, S. G. (1997). On the measurement of Tobin s q. ournal of Financial Economics, Vol 44, No 1, PP Malmendier, U., Tate, G., CEO overconfidence and corporate investment. Journal of Finance 60 (6), MacGregor, J., Audit committee equity holdings, the risk of reporting problems, and the achievement of earnings thresholds. Journal of Accounting and Public Policy 31 (5), Schrand, C., Zechman, S., Executive overconfidence and the slippery slope to financial misreporting. Journal of Accounting and Economics 53 (1-2), سال پنجم / شماره نوزدهم/ پائیز